فضای سایبر یا همان سایبر اسپیس (Cyberspace) عبارتی است که در دنیای اینترنت، رسانه و ارتباطات بسیار شنیده میشود.به نظر می رسد بکارگیری این اصطلاح در این زمینه و برای ارجاع به امور فنی به آن رنگ و بویی صرفا فنی و مکانیکی داده باشد. ملاحظه دقیقتر این اصطلاح نشان میدهد که این واقعیت، وجوه و جنبه های متنوعی از جمله خصلت های روانشناختی قابل توجه نیز دارد.
واژه سایبر از لغت یونانی Kybernetes به معنی سکاندار یا راهنما مشتق شده است. نخستین بار این اصطلاح "سایبرنتیک" توسط ریاضیدانی به نام نوربرت وینر Norbert Wiener در کتابی با عنوان "سایبرنتیک و کنترل در ارتباط بین حیوان و ماشین" در سال 1948 بکار برده شده است. سایبرنتیک علم مطالعه و کنترل مکانیزم ها در سیستمهای انسانی، ماشینی (و کامپیوتر ها) است.
سایبر پیشوندی است برای توصیف یک شخص، یک شی، یک ایده و یا یک فضا که مربوط به دنیای کامپیوتر و اطلاعات است. واژه های ترکیبی بسیاری از این کلمه سایبر بوجود آمده است : فضای سایبر(Cyberspace)،شهروند سایبر (Cybercitizen)، پول سایبر (Cybercash)، فرهنگ سایبر (Cyberculture)، راهنمایی فضای سایبر (CyberCoach)، تجارت سایبر (Cyberbussiness)، کانال سایبر (Cyberchannel) و ....
واژه "فضای سایبر" را نخستین بار ویلیام گیبسون (William Gibson) نویسنده داستان علمی تخیلی در کتاب نورومنسر Neuromancer در سال 1984 به کار برده است.
اینترنت یکی از پیچیده ترین قسمت های سایبر است که توسعه آن در حال حاضر باعث تحولات شگرفی در زندگی انسانها شده است . روند رشد و پیشرفت اینترنت به معنای فضای سایبر آنقدر گسترده شده است که تقریبا اکثر انسانها به این تکنولوژی وابستگی پیدا کرده اند. در این گزارش بیشتر بر روی ابعاد مختلف فضای سایبر که بر روی مخاطب تاثیر گذاری های مختلفی دارد ، بحث خواهیم کرد .
متاسفانه در ایران وقتی صحبت از اینترنت ، سایبر و وب می شود در ذهن بسیاری از مخاطبان وب سایت های اینترنتی نمود پرنگ و تنها بعد فضای مجازی تداعی می شود. سازندگان و توسعه دهندگان این شبکه قطعا پس از 30 سال، ایده های گوناگونی برای تاثیر گذری های چند جانبه و عمیق تر بر مخاطبان خود طراحی نموده اند.
همانطور که امروزه شاهد هستیم دیگر فضای سایبر یک فضای تک بعدی وب سایتی نیست ، امروز مخاطب بدون اینکه احساس کند در میان چندین وجه از اشکال سایبر دست و پا می زند می توان فضای سایبر را به مثابه دریاچه ای در نظر گرفت که ابعاد گوناگون آن مانند جزایر کوچک و بزرگی هستند که شناگران در این فضا هر از چندگاهی به یکی از این جزایر سر می زنند.
وبلاگ ها :
استفاده از واژه وبلاگ و وبلاگ نویسی در سال 1994 آغاز و در سال 1999 میلادی اولین سرویس رایگان وبلاگ نویسی توسط pitas ارائه و همان باعث رشد سریع این پدیده در جهان شد.
وبلاگها را میتوان محل ارائه نظرات کاربران خرده اینترنت دانست. افراد مختلف می توانند با اندک زمان و معمولا به صورت رایگان از سرویس های مختلف مادربلاگ های موجود استفاده کرده و صاحب یک وبلاگ شوند.
وبلاگها بر عکس وب سایت ها محل فعالیت و حضور موثرتر کاربران هستند و شاید بازیگران خرده پای فضای سایبر آنچه مطلوب خودشان است را به رایگان در این فضا منتشر میکنند.
سطح تاثیر گذاری این وجه از فضای سایبر به مراتب کمتر از وب سایت ها است اما برای صاحبان این تکنولوژی بهترین و به صرفه ترین محل برای جمع آوری مطلوبه ، سلایق ،
اتاق های گفت و گو (چت روم ها) :
اتاق های گفت و گو نیز مدت کوتاهی پس از ایجاد اینترنت راه اندازی شد و باعث گسترش بیش از اندازه ارتباطات انسانی در دنیا شد شاید پس از ایجاد این اتاق های مختلف در سرویس هایی مانند یاهو ، پالتاک ، گوگل و ... احاطه بر ارتباطات انسانی برای بسیاری از کشورها به شدت پایین آمد و در عوض این احاطه بر حرفها و گفت و گوهای مردم برای صاحبان فضای سایبر بسیار زیاد شد.
مهم ترین سرویس شناخته شده این اتاقهای گپ دیجیتالی را می توان در سرویس یاهو مسنجر یافت . اما اکثر مخاطبان با ورود به این اتاق ها زندگی دوم خویش را شروع می کنند در این زندگی فرد شاید ناخودآگاه دوست دارد برای فرد دیگری که او هم در اکثر موارد هویتش مشخص نیست ، چیزی باشد که آرزوی آن را داشته.
بارها و بارها از دوگانگی هویت کاربران در فضای مجازی سخن به میان آمده است . در این عرصه نیز کاربران فعالانه بر روی هم تاثیر می گذارند و شاید صاحبان فضای سایبر در این تاثیر گذاری ها تنها ساکت نشسته و نظاره گر عمل و عکس العمل های کاربران هستند.
شبکه های اجتماعی مجازی :
شبکه های اجتماعی مجازی را می توان یکی از مهم ترین جلوه های دگرگونی در ساختار فضای سایبر در نظر گرفت . شاید نتوان از سال2006 که شبکه فیس بوک به عنوان مهم ترین شبکه اجتماعی مجازی راه اندازی شد تا کنون که بیش از یک میلیارد عضو دارد هیچ شکبه دیگری را با این وسعت پیدا کرد.
نسل دوم کاربران اینترنت عمدتا مشتریان پر و پاقرص شبکه های اجتماعی هستند . در این شبکه ها مانند اتاق های گفت و گو با امکانات پیشرفته تر، افراد با ساختن معرفی نامه ای از خود و ارائه عکسی وارد دنیای اجتماعی مجازی می شوند.
در این شبکه ها گروه بندی های مختلف با موضوعات خوب و بد دیده میشود اما سبک کار این وجه از فضای سایبر با وب سایت ها کاملا متفاوت است.
شما می تواند در یک وب سایت یک خبر سیاسی مهم را بخوانید و یا یک گزارش کاملا مفصل را مطالعه نمایید و یا در وبلاگ خود خلاصه ای از آن را منتشر نمایید اما در صفحات شبکه های مجازی ، افراد دیگر حوصله خواندن متن های مفصل را ندارند و لی چکیده بسیاری از حرفها و اخبار در یک یا دو جمله از سوی کاربران مختلف به صورت پیاپی منتشر می شود.
جملات و متن های کم حجم در ظاهر کم اهمیت و سطحی ، با تکرارهای بیش از حد بر ذهن مخاطب نقش بسته می بندد.
|
|
|
|
در حال حاضر شبکه های اجتماعی مجازی فعالی همچون فیس بوک ، توییتر ، مای ساپیس ، اورکات وجود دارند.
یکی دیگر از نکات مهم تاثیر گذاری متقابل سایبر و مخاطبش در شبکه اجتماعی ، این مسئله است که در ظاهرحجم زیادی از محتوای این شبکه های اجتماعی توسط مخاطبین و اعضا تولید می شود ، اما جهت دهی موضوعات و حتی بالا بردن و جنجالی کردن این موضوعات می تواند در دست صاحبان این شبکه ها باشد.
خیلی از اوقات برخی از موضوعاتی که شاید بسیار عادی به نظر برسد در مقاطع زمانی به جنجال های شبکه ای یا در اصطلاح طوفانهای شبکه ای تبدیل می شوند.
همچنین صاحیان این شبکه ها در کشورهای هدف از این شبکه ها به عنوان بدیلی برای سایت های خبری و تحلیلی استفاده کرده و سعی در گسترش اخبار شفاهی و شایعات در مواقع بحرانی دارند.
برای مثال صفحات مختلفی که در فیس بوک در ناآرامی های سوریه و یا لیبی با موضوع اخبار شفاهی راه اندازی شد می تواند نمونه های خوبی باشد.
همچنین بسیاری از گروهها و مراکز مهم با ایجاد صفحه ای در این گونه شبکه های اجتماعی بخصوص فیس بوک با بالا بردن اعضا و تعداد لایک (نماد محبوبیت) سعی در نمایش قدرت تعداد مخاطبان خود دارند.
در این وجه میتوانیم شاهد رقابت گروههای مختلف برای تاثیر گذاری بر مخاطبان باشیم ممکن است در این بخش هزینه تولید محتوا مخصوصا در امر کتاب بالا باشد اما مشکل هزینه های چاپ ، انبار کردن و توزیع و حتی مشکل مجوزهای نشر به نوعی رفع شده است.
اما صاحبان سایبر در این موضوع نیز یکی از برندگان هستند ، دیگر لازم نیست هزینه های کلان برای رصد و جمع آوری کتابهای منتشر شده صرف شود . نویسنده خود فایل اثر خود را در این فضا منتشر کرده و تعداد استقبال و نظرات دیگران هم پیرامون ان مشخص میشود.
بازی های آنلاین :
یکی دیگر از ابعاد فضای سایبر بازی های انلاین در این فضا است . بازی آلاین ها چندین خصوصیت نسبت به بازی های رایانه ای دارند اولا این بازی ها اکثرا رایگان هستند . کم حجم و فکری و نسبتا در یادگیری آسان هستند . بیشتر برای سنین بالا و نه کودکان طراحی می شوند.
بازی های فلش ، بازی های گروهی انلاین انواع بازی های اینترنتی هستند. بازی هایی مانند khanwars ، کلوب فوتبال و مافیا
جز بازی های معروف و پرطرفدار در ایران هستند.
در بازی های انلاین مخاطبان بنا به جذابیت بازی به آن وابسته شده و سعی میکنند زمان بیشتری را در بازی بوده تا نسبت به رقبای خود برتری داشته باشند.
همچنین برخی از بازی های آنلاین نیز با اهدافی کاملا متمایز از بازی های عادی منتر می شود برای مثال می توان به بازی های انلانی منتشر شده بر روی سایت سیا اشاره کرد!
آموزشگاههای الکترونیک :آخرین وجه از فضای سایبر که در این گزارش به آن خواهیم پرداخت مبحث تازه ای با عنوان آموزشکده های الکترونیک است . در این نوع آموزش که کاملا در فضای مجازی انجام می شود به گروه وسیعی از مخاطبان اجازه دسترسی به دوره های آموزشی داده می شود. اما در همین فرایند آن دسته از مخاطبان که به این دوره ها علاقه داشته و از خود استعدادی بروز دهند مراتب ترقی را طی کرده و به مراحل بالاتر می رسند. با توجه به هزینه اندک این نوع آموزشگاهها در مقایسه با جذب انبوه استعدادها از سراسر دنیا ، برای اکثر مراکز و نهادهای فعال برگزاری این دوره ها برای شناسایی و جذب نخبگان به صرفه می باشد.
با بررسی مختصر و کوتاه این ابعاد از فضای سایبر به این نتیجه مهم خواهیم رسید که فضای مجازی برای ماندن در مقام نخست تاثیر گذاری بر افراد وجوه مختلفی را طراحی کرده و سعی در ورود به حریم افراد به صورت کامل دارد به گونه ای که برخی از رسانه ها امروزه کارکرد چند بعدی خود را کامل کرده و از رادیو تا اپلیکیشن های آندروید را برای خود طراحی و استفاده می کنند.
ساده لوحانه است اگر برای تاثیر گذاری فقط به یک بعد این فضا توجه شود متاسفانه در کشور ما وقتی سخن از فعالیت در فضای مجازی می شود بسیاری از افراد وب سایت ها را مد نظر گرفته و برخی از نسل جدید ممکن است شبکه های اجتماعی را به یاد بیاورند.
فضای مجازی روز به روز توسعه می یابد و عرصه های خود را مانند تارهای عنکبوت گسترده تر می کند تا جایی که زندگی مجازی و حقیقی را یکسان نماید به نظر شما آن روز کنترل واقعی زندگی افراد در دستان کیست؟!
منابع و مآخذ: